Trong bộ phim thứ hai, Leon Lê tiếp tục khai thác giá trị xưa cũ, đưa người xem trở về một miền kỳ ức đã xa. Số lượng nhân vật nhiều hơn, thời lượng dài hơn nhưng mọi thứ đều được kiểm soát chặt chẽ. “Cha đẻ” của Song Lang (2018) cho thấy sự kiên định trong tư duy làm nghề, đồng thời chứng minh anh là một trong những nhà làm phim quan trọng của điện ảnh Việt Nam đương đại.

Quán Kỳ Nam – quán ký ức

Quán Kỳ Nam bắt đầu vào một buổi tối, nhân vật chính Khang (Liên Bỉnh Phát) vì trễ giờ hẹn mà suýt nữa không được nhận nơi ở mới. Đó là một căn phòng nhỏ trong khu chung cư cũ tại Sài Gòn, nơi anh dành phần lớn thời gian để dịch lại cuốn Hoàng tử bé, với kỳ vọng sẽ tạo nên một điều gì đó mới mẻ, tách biệt khỏi bản dịch của Bùi Giáng vốn đã quá nổi tiếng.

Ngay khoảnh khắc đó, Khang gặp được Kỳ Nam (Đỗ Thị Hải Yến) – một phụ nữ lớn tuổi mà sau này anh luôn gọi là “cô”.

Cả hai không hề bắt chuyện, người xem cũng không biết điều gì thực sự xảy ra sau đó. Song, dễ đoán được cô là người đã giúp anh “mở cửa”, bước vào cuộc sống mới.

Suốt thời lượng 135 phút của Quán Kỳ Nam, đạo diễn Leon Lê đặt để nhiều khoảnh khắc như vậy. Nhân vật không cần nói gì với nhau nhưng người xem có thể hình dung tâm tư, tình cảm qua từng cử chỉ, hành động. Bằng nhãn quan của Khang, Leon Lê đưa người xem bước vào thế giới của Kỳ Nam một cách từ tốn. Anh dần biết được cô ở ngay căn hộ 1A, chỉ ngay dưới anh một tầng. Làm nghề nấu cơm tháng, Kỳ Nam được nhiều người ngưỡng mộ vì tài nấu ăn ngon nhưng cũng lắm kẻ ghen ghét và dị nghị vì đời sống phức tạp. Bởi lẽ cô là góa phụ và con trai lớn cũng trẻ hơn Khang không bao nhiêu.

Trái lại, cuộc sống của Kỳ Nam vốn chỉ gói gọn trong căn bếp nhỏ, bỗng rộn ràng hơn khi có một người đàn ông bước vào.

Để làm nổi bật thế giới của các nhân vật, đạo diễn đặc biệt chăm chút phần nhìn. Khâu bối cảnh, phục trang, thiết kế mỹ thuật… đều được đầu tư tỉ mỉ, khiến người xem tin rằng đây thực sự là Sài Gòn thập niên 1980.

Ngay từ những cảnh đầu tiên, phim chọn tông đen trắng rồi chuyển sang tông màu có phần nhợt nhạt nhưng bầu không khí thì sống động. Đời sống đô thị được tái hiện qua khung cảnh buổi sáng khi mọi người chậm rãi bước vào ngày mới chứ không ồn ào, vội vã. Chiếc máy vắt sổ, những tờ tạp chí dán trên tường, tấm bảng thông báo… như đánh thức một miền ký ức đã ngủ quên.

Đặc biệt là ở những cảnh cuối khi Khang và Kỳ Nam bước ra khỏi phạm vi khu tập thể để cùng khám phá đời sống thành phố về đêm. Từ khu chợ nhộn nhịp, con đường vắng vẻ đến hồ Con Rùa đều hiện lên đầy sức sống, như thể Sài Gòn cũng là một nhân vật không thể thiếu trong bộ phim của Leon Lê.

Không chỉ là tình yêu

Trở lại sau 10 năm vắng bóng, Đỗ Thị Hải Yến thực sự là linh hồn của bộ phim khi cô tái hiện Kỳ Nam qua ánh mắt chứa đầy nỗi buồn và gương mặt có phần khắc khoải. Trong khi đó, Liên Bỉnh Phát vẫn giữ được nét nam tính từ thời Song Lang nhưng diễn xuất đã có sự chững chạc hơn.

Sự chậm rãi của Quán Kỳ Nam chính là thứ giúp Leon Lê định hình ngôn ngữ điện ảnh riêng. Nhưng cũng chính nhịp điệu ấy khiến bộ phim khó chạm đến khán giả đại chúng, bởi lẽ những ai thiếu kiên nhẫn rất có thể sẽ bỏ về sau một tiếng đầu.

Cả bộ phim, Leon Lê xây dựng và phát triển mối quan hệ giữa Khang – Kỳ Nam như một người đầu bếp nấu ăn bằng kỹ thuật “sous-vide”: Đun thật chậm, giữ lửa vừa và không bao giờ để quá nhiệt.

Hai nhân vật chính bước vào đời nhau nhẹ nhàng và ý nhị. Họ không dành cho nhau những cử chỉ hay lời nói quá mức lộ liễu, mà luôn giữ khoảng cách nhất định.

Bữa cơm, cuốn sách hay bài nhạc bolero phát ra ở khu tập thể trở thành cầu nối giúp các nhân vật xích lại gần nhau hơn. Nhưng định kiến xã hội và sự chênh lệch tuổi tác - địa vị luôn là bức tường vô hình ngăn cách họ. Dù thời điểm đó, mọi người đã quá quen thuộc với câu chuyện “Cô Long – Dương Quá” của Kim Dung. Thậm chí, một bác hàng xóm còn cảm thông với Kỳ Nam, cho rằng khi ấy xã hội đã có không ít cặp đôi lệch tuổi.

Duy chỉ có hai lần Khang – Kỳ Nam có sự “tiếp xúc” về mặt thể xác: Khi cô nhờ anh tháo băng tay, và khi anh tiến lại hôn cô lần đầu.

Điều đó khiến Quán Kỳ Nam giống Song Lang, cả hai đều chưa đủ sâu để trở thành một chuyện tình. Nó đơn giản chỉ là bộ phim kể về một phụ nữ qua góc nhìn của đàn ông. Và Kỳ Nam, giống người bạn đồng hành cùng Khang trên một đoạn đường đời hơn là một mối tình trọn vẹn.

Nhưng hơn thế, kịch bản do Leon Lê chấp bút cùng nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc còn cài cắm nhiều ý tứ với hệ thống nhân vật phong phú, ai cũng đáng nhớ và có câu chuyện riêng. Như cậu bé phụ bếp bị miệt thị vì là con lai, cô vắt sổ người miền Bắc mê Khang như điếu đổ, hay ông cụ xem bộ sưu tập đĩa than là một thú vui tao nhã.

Mâu thuẫn nếu có, cũng được hóa giải êm đềm, như cái cách một nhân vật trong phim rời bỏ cuộc sống mà chỉ như đang bước vào giấc ngủ hàng ngày.