Không còn những bản tình ca được lý tưởng hoá, Giữa một vạn người của Phùng Khánh Linh chạm vào vùng cảm xúc phức tạp của tình yêu hiện đại.

Trong nhiều năm, V-pop ưa chuộng việc khắc họa hình ảnh một tình yêu lý tưởng: Ngọt ngào và nhẹ nhàng, sự bi thương đôi khi cũng xuất hiện nhưng được thể hiện khá đơn thuần. Dường như cảm xúc phức tạp của con người khi yêu vẫn chưa được khai thác trọn vẹn. Khi con người hiện đại dần nhận ra rằng tình yêu không còn là câu chuyện của hai người, mà là hành trình nhận thức chính mình thông qua người khác, những bản tình ca hiện đại bắt đầu đi theo một hướng khác, sâu sắc và trần trụi hơn.

Yêu là gì? Shakespeare đã hỏi vậy. Tình yêu không phải là một cảm xúc đơn lẻ mà là sự tổng hòa của nhiều tầng cảm xúc, sự tích cực lẫn tiêu cực cùng tồn tại. Với Giữa một vạn người, điều này hiện rõ qua cách Phùng Khánh Linh không ngại đề cập đến muôn vẻ của tình yêu dù đó là nhớ nhung, “yêu đã đời”, khao khát, hoài nghi, ghen tuông, đau đớn, căm hận, hay cả ám ảnh. Để rồi tự hỏi “sao lại đau buồn đến thế?”.

Nếu bạn cũng từng tự hỏi mình câu này, có thể một lời giải đáp bằng khoa học sẽ phần nào thuyết phục được bạn.

Khoa học nói gì về cảm xúc “yêu”?

Theo nhà nhân chủng học Helen Fisher (Rutgers University), khi yêu, các vùng não liên quan đến dopamine, hippocampus và anterior cingulate cortex hoạt động đồng thời. Trong não, dopamine - chất dẫn truyền thần kinh và hormone - ảnh hưởng đến vận động, cảm xúc, trí nhớ và tư duy. Dopamine được biết đến nhiều nhất bởi khả năng mang lại cảm giác “hạnh phúc”. Trong khi đó, hippocampus - hồi hải mã - đảm nhận việc lưu giữ ký ức và định hình nhận thức của con người. Cuối cùng là vỏ não vành trước (Anterior cingulate cortex) khu vực liên quan đến quá trình xử lý cảm xúc và nhận thức, ảnh hưởng đến sự chú ý, chức năng tự chủ và sự ổn định cảm xúc.

Hoạt động của các khu vực này khiến con người vừa cảm thấy được tưởng thưởng, vừa nhớ nhung, vừa đau đớn. Vì thế, việc yêu và tổn thương là hai mặt tự nhiên của cùng một tiến trình sinh học.

Chính cách Phùng Khánh Linh khắc họa sự song hành giữa yêu và đau cho thấy sự trưởng thành trong cảm xúc của nghệ sĩ hiện đại: Họ không cố lý tưởng hóa tình yêu, mà để nó diễn ra đúng với bản chất phức tạp của con người.

Vẫn là yêu, nhưng sâu sắc hơn

Một trong những chuyển dịch đáng chú ý của âm nhạc đương đại là sự tập trung vào mặt tổn thương nội tại của con người khi yêu - cảm giác mất kết nối với chính mình hơn là với người khác. Thay vì kể về những mối tình tan vỡ theo lối cũ, nghệ sĩ như Phùng Khánh Linh đang khai thác sâu vào những trạng thái như tội lỗi, xấu hổ, tự nghi ngờ, những cảm xúc vốn từng bị xem là “tiêu cực”, nhưng thực chất lại là phần cốt lõi của trải nghiệm yêu đương.

Theo nhà nghiên cứu Brené Brown, “vulnerability” (sự dễ tổn thương) là điều kiện cần để con người có thể yêu thật lòng. Khi ta dám thừa nhận sự không hoàn hảo, tình yêu mới trở thành một hành trình kết nối thật sự. Tuy nhiên, ngày nay, việc thể hiện điểm yếu thường bị xem là thiếu kiểm soát, con người có xu hướng che giấu nỗi sợ và tổn thương, dẫn đến cảm giác cô lập trong chính mối quan hệ của mình.

Trong Liability (Reprise), Lorde không nói về một cuộc chia tay, mà nói về cảm giác không còn nhận ra chính mình sau khi yêu. Cô hát: “You're not what you thought you were” - như một sự đối diện trần trụi với bản ngã đã biến đổi vì tình cảm.

Việc nhận diện và đặt tên cho cảm xúc thay vì né tránh sẽ giúp con người điều hòa cảm xúc tốt hơn và duy trì các mối quan hệ lành mạnh. Chính vì vậy, khi âm nhạc chạm đến những vùng cảm xúc “không đẹp” ấy, vô tình trở thành một hình thức trị liệu cảm xúc (music therapy): người nghe tìm thấy sự đồng cảm và được thấu hiểu.

Âm nhạc đưa tình yêu về nguyên bản

Theo nghiên cứu “The pleasures of sad music: a systematic review” (2015) trên Frontiers in Human Neuroscience cho thấy âm nhạc buồn có thể làm giảm cảm giác cô đơn, do người nghe cảm thấy được đồng cảm và chia sẻ cảm xúc với nghệ sĩ. Điều này lý giải vì sao những ca khúc mang màu u buồn và có phần “ma mị” như “Giữa Một Vạn Người” lại dễ chạm đến người nghe hơn.

Cuối cùng, có lẽ điều khiến những bản tình ca ngày nay, và cả Giữa một vạn người, trở nên đặc biệt không nằm ở việc nó kể câu chuyện gì, mà ở cách nó cho phép con người được phép yếu mềm, bối rối, đầy mâu thuẫn nhưng cũng vô cùng sống động.

Khi nghệ sĩ dám phơi bày tổn thương nội tại, họ mở ra một không gian để người nghe đối diện với chính mình: nhận ra rằng yêu không chỉ là tìm kiếm sự trọn vẹn, mà là học cách ở lại trong những vùng không hoàn hảo của cảm xúc.

Âm nhạc không còn là không gian để lãng mạn hóa tình yêu, mà là một bản đồ cảm xúc đưa người nghe đi qua cô đơn, khát khao và sự hàn gắn. Có lẽ, chính khi ta thôi sợ những tổn thương ấy, tình yêu mới trở lại với hình hài nguyên bản của nó: Mong manh nhưng đủ sức kết nối người với người, giữa một vạn người.